Çöplerinizi Toprağa Dönüştürün
Evinizdeki biyolojik atıklardan kompost yaparak on sekiz gün gibi kısa bir zaman içinde kahverengi, bol humuslu, mis kokulu bir toprak elde edebilirsiniz.
Çöp olarak attığımız tüm biyolojik atıklar, gübre, gazete-kâğıt atıkları doğanın bünyesindeki dönüştürücüler sayesinde tekrar hayata döner. Doğada hiçbir şey ziyan edilmiyor. Kompost doğadaki bütünselliği, tamamlayıcılığı ve düzeni gözler önüne seriyor.
Geoff Lawton, permakültür konseptinin yaratıcısı 82 yaşındaki Bill Mollison’ın öğrencilerinden ve halen dünyanın sayılı hocalarından biridir. Geoff, İstanbul’da ilk defa verdikleri Permakültür Tasarım Kursu’nda komposttan bahsederken “If it has lived, it can live again” demişti. Yani, bir kez yaşamışsa yine yaşar. Bu cümle aslında kompost ile ilgili her şeyi anlatıyor. Kompost demek yeniden yaşam demek.
Kompost yaptıkça –yapmayı denedikçe- Geoff’in kompost ile ilgili tanımını daha iyi anladım. Nelerden kompost yapabilirsiniz? Bir zamanlar yaşamış her şeyden; evimizdeki tüm sebze ve meyve atıklarını kompostlayarak yeniden yaşama katabiliriz.
Kompost Nasıl Yapılır?
Kompost yapımının en önemli kısmı karbon ve azot oranlarını doğru ayarlamaktır. Doğru oranları tutturduğumuzda yaklaşık on sekiz günde kompostumuzu hazır hale getirebiliriz. Baklagiller, idrar, mutfak atıkları ve yeşil olan yaprak, ot gibi her şey azot bakımından zengindir. Kararmış, kurumuş ot ve yapraklar, kâğıt, karton ve talaş, karbon bakımından zengindir. Aşağıdaki tabloda karbon ve azotça zengin bazı malzemelere örnekler verilmiştir.
Kompost için üçte bir oranında azotça zengin malzemeye, üçte iki oranında karbonca zengin malzemeye, kompostlaşma reaksiyonunu hızlandırmak için yeşil ota (taze kesilmiş) ve suya ihtiyacımız var.
Bizim yaptığımız uygulamada evimizin bahçesinde bulunan kuru yaprakları karbon kaynağı olarak kullandık. Mutfak atıklarını ve topladığımız yeşil otları azot kaynağı olarak kullandık. Oranları göz kararıyla ayarladık.
SAYFA-BOLUMU
Kompostun yeterince ısınması için toplam hacminin en az bir metreküp olması gerekmektedir. O yüzden başlarken taban alanı hazırlığında tabanı geniş tutmakta fayda var (en az bir metrekare). Eğer taban yeterince geniş tutulmazsa üst katlar eklendikçe sivriliyor ve devriliyor. Tabanı hazırlarken alttan kompostun iç kısımlarına hava akımını sağlamak için direkt toprağın üzerine kompostu karıştırmak yerine kuru yaprak, saman ya da küçük ince çalılarla taban hazırlanmalıdır. Biz tabanımız için bol miktarda kurumuş yaprak kullandık.
Üzerine mutfak atıklarımızı ve yeşil ot ekledik. Suladık. Karışımdan bir parça alıp ellerimizin arasında sıkıştırdığımızda bir damla suyun damladı-damlayacak şekilde toplanması gerekiyor.
Kompost az sulanırsa yeterince ısınmıyor. Fazla sulandığında ise üzerinde beyazımsı bir tabaka birikiyor. Böyle durumlarda kompost açılıp havalandırılmalıdır. Böylece fazla su sistemden buharlaşarak uzaklaşır. Kompostlaşmanın başlamasını hızlandırmak için azotça zengin bir malzeme ilave edilebilir.
Kompostu yağmur gibi dış etkilerden korumak için üstünü bir branda yardımıyla kapatabilirsiniz. Branda ile kompostun arasına yine kompostun içine hava akımını kolaylaştırmak için ince çalı ve dallar yerleştirebiliriz.
SAYFA-BOLUMU
Kompostumuzun içerisine elimizi soktuğumuzda elimizi yakacak kadar ısınması gerekiyor. Eğer ısınmazsa ya suyunu fazla kaçırmışızdır ya da karbon-azot oranını doğru tutturamamışızdır. Çözüm için suyunu kontrol ettikten sonra azotça zengin malzeme ilavesiyle kompostu karıştırmak yeterlidir. Eğer çok ısınıyorsa azotça zengin malzeme fazladır. Kompostu açarak havalandırabiliriz ve karbonca zengin kuru yaprak ya da ot ilavesiyle kapatıp tekrar kontrol edebiliriz.
Dört gün bekledikten sonra kompost dıştan içe karıştırılır. Bu karıştırma işlemi 6., 8., 10., 12., 14., 16. ve 18. günlerde tekrarlanır.
Sonuçta ortaya kahverengi, bol humuslu, mis kokulu bir toprak çıkar.
Kompost yapmanın bir sürü yolu var. Benim burada size anlattığım metot, Berkley Metodu. Bu metot sayesinde on sekiz gün gibi kısa bir sürede organik atıklarımız toprağa dönüşüyor. Evlerimizin, apartmanlarımızın önündeki minicik boşluklarda bile organik atıklarımızı komposta dönüştürebiliriz.
Hem mineral hem vitamin olarak zengin bu hayat dolu toprağı saksılarınıza ekleyip çiçeklerinize yeniden hayat verebilirsiniz. Ya da bizim yaptığımız gibi balkonda marul, maydonoz, tere ve roka gibi kış mevsiminin vazgeçilmez yeşilliklerini yetiştirebilirsiniz.
Referanslar:
1) Bill Mollison & Geoff Lawton, İstanbul Permakültür Tasarım Kursu Notları.
2) Penny Livingston Stark, Permakültür Çalıştayı Notları.
3) Permakültür Platormu
