Uyum ve Uyum Türleri biliminin özelliklerine girmeden önce yaşamımda çok büyük bir etki yaratmış olan dedem Louie’den söz etmek istiyorum. Hemen hiçbir tıbbi sorunla karşılaşmadan doksan dört yaşına dek yaşamıştı. Yaşamı hiç de stresten uzak şekilde başlamamıştı. Rusya’da, Minsk kenti yakınlarında yetişmişti. 1911 yılında çok genç yaşta, zorluklarla sürdürmeye çalıştığı yaşamını bırakıp çok az para ama büyük umutlarla Amerika’ya gitmek üzere yola çıkmıştı. Bütün Avrupa’yı karadan kat etmişti. Sayısız güçlükten sonra sonunda New York’a giden buharlı bir gemiye binmek üzere Hollanda’ya varmıştı. O dönemlerdeki göçmenlerin pek çoğu gibi Yeni Dünya’ya beş parasız bir şekilde varmış ve Rusya’da geride bıraktığı ailesine gönderebilecek kadar para biriktirmek uğruna sebatkâr bir şekilde çalışmıştı. Louie bu yeni yaşamına uyum sağlamak konusunda pek çok iniş çıkış yaşamış, Büyük Buhran ve iki dünya savaşıyla birlikte yaşamak zorunda kalmıştı. Sonunda da New Yorklu başarılı bir işadamı olup çıkmıştı. Bütün bu olup bitenler süresince de sağlıklı kalabilmeyi başarmıştı.
Çok dindar bir insan olan Louie Brooklyn, New York’ta okyanus yakınlarında yaşamıştı. Her gün rıhtımda yürüyüş yapmış, pek çok arkadaşını görüp onlarla sohbetler etmiş, ciğerlerine deniz havası çekmiş ve okyanusla doğanın uyumlu düzeninin keyfini sürmüştü. Hep az yemiş, kırmızı et ve tatlılardan uzak durmuştu. Çok kuvvetli ahlaki ve siyasi görüşlere sahip olmuş, Kongre üyeleriyle başkanlara mektup yazmaktan hiç çekinmemişti. Bir keresinde bana Franklin D. Roosevelt’ten Ronald Reagan’a varıncaya dek bütün başkanlardan almış olduğu cevap mektuplarını gururla göstermişti. Bilimin, gösterdiği direnç ve sağlık özelliklerine yol açan bütün nitelikleri ortaya çıkaracak olmasına karşın, yapmış olduğu egzersizlerin, uyguladığı diyetin, beslemiş olduğu derin inançlarının ve içinde yaşadığı toplumla olan kuvvetli bağların uzun yaşamı etkilediğinden eminim. Doksan yaşına geldiğinde, dikkate şayan olan sağlığını neye borçlu olduğunu sormuştum. Verdiği yanıt şöyleydi: “Çok fazla yeme, yürüyüş yap ve yaşamı kafaya takma.”
Louie gibi insanlar bizlere uyumsuzluğu önleme ve uzun yaşama konusunda çok şey öğretebilir. Yaşamındaki güçlüklere uyum sağlamak için nelere ihtiyaç duyduğunun bilincine varmıştı. Yaşamının ilk evrelerinde yaşadığı olağanüstü stres belki de daha fazla direnç göstermesine yol açmıştı. Her insanın yaşamın zorluklarından bir şeyler öğrenme ve kendisini geliştirme olanağına sahip olduğunu yaptığım uygulamalarda gördüm. Çin dilinde krize yönelik anlam belirten işaretler (ideogramlar) iki özelliği, tehlike ve olanağı birleştirir. Krize bir değişim olanağı olarak tepki göstermiş olan hastalarım strese yönelik tepkilerini azaltmış ve dirençlerini artırmıştır; bunu yapmayanlar ise genel olarak uyumsuzluk göstermiş, bu da onları fiziksel ve duygusal sorunlarla baş başa bırakmıştır.
Kadim çağlardaki Taocular yaklaşım ve davranış değişikliklerinin iyilik getirdiğini bilirlerdi. Beş Element direnç, sağlık, uzun yaşam ve -Nei Jing’in belirttiği gibi- “an be an canlılık ve yenilik” getiren özellik ve becerilere yönelik kişiselleştirilmiş bir kılavuzdur.
Bir Kâse Pirinç
Çin dili, kavram ve durumları sözcükler yerine anlam belirten resimlerle dile getiren işaretler şeklinde yazılır. Sağlık sözcüğü, odun ateşi üzerinde kaynayan, kapağı kapalı bir kap pirinç resmiyle ifade edilir. Bu nasıl olup da sağlık anlamına gelmektedir? Bir kâse pirinç kaynatıldığında neler olduğuna bakalım. Ateş pirinç, su ve buhar arasında sürekli olarak değişen bir dinamizm oluşturur. Kapak çok sıkı şekilde kapatılacak olursa pirinç taşacaktır. Kapak çok açık olarak yerleştirilirse pirinç zamanında pişmeyecektir. Kâseye dikkat edilmeyecek olursa pirinç doğru şekilde pişmeyecek ve besin değeri yitip gidecektir. Sabit bir durum söz konusu değildir; ateş, suyun sıcaklığı ve buhar sürekli olarak değişim halindedir. Pirinç pişirmek göreli olarak basit bir işlem olmakla birlikte ateşin ayarına dikkat edilmeli, kapağın durumuna özen gösterilmeli ve pirincin pişme süresi de gözetilmelidir.
Bir kâse pirince olduğu gibi sağlığa da özen gösterilmesi gerekir. Karıştırmak, ateşin ayarlanması ve kapağın uygun şekilde oturtulması pirinç pişirirken yapılması gerekli olan şeylerdir. Herkesin karşılaştığı değişen koşullara ve güçlüklere uyum sağlanması da içimizdeki “pirinç kâsesine” özen gösterilmesini gerektirir. Bunu başarmanın sırrı da dikkatli, becerikli, bilgili, kararlı olmakta, kendini bilmekte ve amaca yönelik şekilde hareket etmekte yatar.
Sağlıklı ve iyi uyumlu olmanın esası Beş Elementin enerjilerinin dengede tutulmasıdır. Elementler de, tıpkı kaynayan pirinç gibi hiçbir zaman durağan değildir; birbirleriyle her zaman etkileşim içindedir ve sürekli olarak yeniden derlenip düzenlenirler. Demir kâsenin Metal Elementi, pirincin Toprak Elementi, ateşin Ateş Elementi, ateş için yakılan odunun Tahta Elementi ve kâsenin içindeki suyun da Su Elementi olduğunu varsayın. Bütün bunların hepsi “sağlık pirincinin” yaratılması için gerekli olan şeylerdir. Bir tanesi bile eksik olursa, geri kalan şeyler işe yaramaz. Yeterli ölçüde odun olmazsa, ateş pirincin pişmesine yetecek ısıyı yaratamayacaktır. Yeterli su olmazsa, pirinç kavrulacak ve yenilmez hale gelecektir. Kâse olmazsa, hiçbir şey yapılamayacaktır. Tıpkı kaynayan pirinçte olduğu gibi içimizde de bütün Elementlerin Tek Bir Bütün olarak işlev görmesi gerekir. Sağlık, tüm Elementlerin dengeli şekilde işlev görmesinin sonucunda oluşur. Uyum da, tüm Elementler değişen koşullara uyum sağlama “görevlerini” yerine getirdikleri zaman oluşur.
