1931 yılında Ekonomist John Maynard Keynes “Torunlarımızın Ekonomik Olanakları” adlı meşhur denemesini yazdı. Bu yazıda 2030’lara gelindiğinde hepimizin haftada on beşer saat çalışacağını ve bolca boş zamanımızın olacağını öngörüyordu. Mevcut gidişata bakılınca bu öngörü haklı çıkmayacak gibi dursa da Keynes insanların “mücadele etmek ve keyiften uzak durmak üzere çok fazla eğitim aldıkları için” daha fazla boş zamanı kabul etmekte ne kadar zorlanacakları konusunda haklıydı.
- yüzyılın ikinci yarısından bu yana ortalama boş zaman süresi azaldı. “Gevşememiz” gereken zamanlarda bile modern teknoloji sağ olsun, araya iş sızar oldu. Yirmi yıl önce beyaz yakalılar eve giderken bilgisayarlarını ofiste bırakırlardı, şimdiyse trende çalışıyorlar, telefonla konuşmak için merdivenleri aceleyle çıkıyor, televizyon izlerken e-postalarına bakıyorlar. İşle boş zaman arasındaki katı sınırlar teknoloji aracılığıyla yumuşadı.
Bu arada az boş zaman sahibi olmak bir statü sembolü haline geldi. Hiç tatil yapmamak, insanların ara veremeyecek kadar önemli olduklarını ima etme yolu oldu. Bu tutum 2014’te ABD’de gösterilen General Motors’un Cadillac araba reklamında kendini göstermişti. Reklamda zengin bir adam Amerika’nın neden büyük bir ülke olduğunu anlatarak övünüyordu: “Başkalarının çalışma hayatında eve gezerek dönmek, kafelere uğramak, ağustos boyunca tatil yapmak var. Amerikalılar ise geç saatlere dek çalışan ve yılda sadece 2 hafta izin yapan ‘çılgın, motive, çalışkan inançlılar.’”
Bu, atalarımızınkine çok uzak bir yaklaşım. Modern avcı-toplayıcıların alışkanlıklarına baktığımızda, onların boş zamanlarını son derece ciddiye aldıklarını görüyoruz. Cambridge Üniversitesi’nden, Filipinler’deki Agtalar ile yaşamış bir grup araştırmacı, kabiledeki günlük yaşama dair şunları gözlemliyor: Yetişkinler haftada yirmi dört saatlerini kamp dışı işlerle, yirmi saatlerini ev işleriyle ve koca bir otuz saatlik gündüz vaktini boş zaman olarak değerlendirerek geçiriyor. Bunun dışında da pek çok antropolog avcı-toplayıcıların günün ne kadar fazla zamanını laflayarak ya da oyun oynayarak geçirdiklerini gözlemliyor. Çıkarılacak ders: İşle boş zaman arasına katı bir sınır çizilmeli.
Nasıl boş zaman yaratılır?
- Boş zamanın önemini kafanızda oturtun. Boş zamanın sadece bir “ödül” gibi hak edilen bir şey olmadığını, hayatta işlev gösterebilmek için ona muhtaç olduğunuzu unutmayın.
- İşyeriniz dışında geçirilecek zaman dilimleri programlayın. Tam 1 saatlik öğle aranız varsa bunu kullanın. Binadan ayrılın. Ofis masanızda oturup bir sandviç yerken, iş mail’lerinizle telefonunuz arasında mekik dokumak, kaliteli boş zaman geçirmek değildir.
- İş-boş zaman arasında sızıntı olmamasına dikkat edin. Evde e-postalarınıza bakmamak üzere kendinizi disipline ettiğiniz gibi, işte de eğlenceli şeyleri yoklamamak üzere disipline olun. Bunu yapmak gri bir alan oluşturarak daha az verimli çalışmanıza ve boş zamanlarınızın daha az tatminkâr olmasına yol açar.
- Bir dinlenme günü belirleyin. Haftada bir kez işle ya da e-postalarınızla ilgilenmeyeceğiniz net bir yirmi dört saatiniz olsun.
- Teknolojik aletlerinizi hapsedin. Kitabın önceki sayfalarında bunun nasıl yapılacağından ve benim neden bu yöntemi kullandığımdan söz etmiştim. Geceleriniz iş mail’leri tarafından işgal edilmişse bu yöntemi denemeniz iyi olabilir.
