Çocuk iki yaşına kadar annesiyle kurduğu ilişki sayesinde “ben değerliyim” duygusunu, altı yaşına kadar da babasıyla kurduğu ilişki sayesinde “karşıma çıkan engelleri aşmak için yeterliyim” duygusunu kazanır. Bu duyguların sağlıklı bir şekilde gelişmesi çocuklukta çocuğun temel güçlerine ve temel özgürlüklerine yeterince saygı gösterilmesiyle olur. Çocuklar sevildiklerini ve değer verildiklerini ancak o zaman anlayabilirler.
Temel güç ve temel özgürlükler Saim Koç ve Nil Gün tarafından Özsaygı kitabında çok detaylı bir şekilde anlatılmıştır.
Çocukların doğasında olan yedi temel güç şunlardır:
1- Algılama gücü
2- Yorumlama gücü
3- Hissetme gücü
4- Arzulama gücü
5- Hayal etme gücü
6- Yaratıcılık gücü
7- Sezgi gücü
Algılama ve yorumlama güçlerinden geçen yazımda bahsetmiştim.
3- Hissetme Gücü
Çocuklar, hislerine saygı duyulduğunda, dinlendiklerini ve anlaşıldıklarını anlarlar. Çocukların duygularını abartılı yaşamaları, örneğin aşırı gülmeleri, gereksiz korku nedeniyle ağlamaları ebeveynleri bazen zor durumda bırakabilir. Çocuklar özellikle altı yaşına kadar duygularıyla dolu dolu yaşarlar. Hisleriyle yaşamak onların doğalıdır.
Çocukluğunda hissetme gücü engellenmiş olan kişi, yetişkinliğinde yakın ilişkiler kurmakta zorlanır. Çünkü kendi duygularını tanımayan, başkalarının duygularını da tanıyamaz. Eşindeki duygu değişimini fark edemediği için eşi ayrılmak istediğini söylediğinde, bunun nedenini anlamakta zorlanır. Çünkü ona göre ilişki yolundadır.
Toplumumuzda bazı duygular ifade edildiğinde kişinin hafife alınacağı, imajının sarsılacağı endişesi vardır -bu arada keşke tüm gereksiz imajlarımızdan kurtulup özgürleşebilsek. Endişeleri yüzünden, seni seviyorum demenin yanlış anlaşılacağını düşünen ya da kırgınlığını, kızgınlığını hiç ifade edememiş yetişkinler vardır. Bu endişeler ne yazık ki çocukluktan itibaren gelişir. Erkekler ağlamaz, erkek adam korkmaz, kız çocukları yüksek sesle gülmez, babaya kızılmaz gibi yasaklarla hislerin ifade edilmesi küçük yaşta sınırlanır. Duygular çocuk yaşta bastırılmaya başlanır. İfade edilmeyen duygular, düdüklünün patlaması gibi hiç beklenmeyen bir yerde patlayabilir.
Duyguları düzgünce ifade etmeyi öğrenmek için önce hangi duygunun bastırıldığının farkında olmak gerekir. Bunun için profesyonel koçluk desteği alabilir, bireysel gelişim eğitimlerine katılabilir ya da duygunuzu bastırdığınızı fark ettiğiniz anda kendinize bu duyguyu kontrollü bir şekilde yaşama izni verebilirsiniz. Duygularımızı ifade ettikçe onlarla barışır, yüzleşir ve onlardan özgürleşebiliriz.
4- Arzulama Gücü
Doğduğumuz andan itibaren birçok şeyi arzulayarak yaşarız. Yaşama arzumuz böylece hep kamçılanır ve yaşama son ana kadar tutunmamızı sağlar. Arzularımız bizi hep yeni hedeflere taşımak ister.
Çocuk eğitiminde genelde iki hata yapılır: Çocuğun arzuladığı her şeye evet demek veya evet denmesi gereken isteklerine bile hayır demek.
Ebeveynleri tarafından her arzusu hemen yerine getirildiğinde çocuk, her istediğinin daima gerçekleşmesini bekleyen, benmerkezci çocuk haline gelir. Bu çocuklar yetişkinliklerinde de yakınlarından benzer davranışlar bekler ve sık sık hayal kırıklığına uğrarlar. Çocuğun arzularını yerine getirmeden önce, isteklerinin yaşına uygun olup olmadığına ve bu isteğini kendi başına gerçekleştirip gerçekleştiremeyeceğine bakmak gerekir. Böylece çocuğun hem yeterlilik duygusu gelişir hem de sabırlı olmayı öğrenebilir.
Çocuğun tüm isteklerine hayır denmesi ise, bir şey istemeye kendinde hak görmeyen, arzuları ve istekleri için çaba harcamaya ihtiyaç duymayan yetersiz ve sünepe yetişkinler oluşturur.
Hissetme ve arzulama güçleri iyi niyetle bile örselenmişse yetişkinlikte özsaygı zedelenir. İyi bir tadilatla zayıf temelli bir binanın depreme dayanıklı hale gelmesi gibi, anne babaların veremediğini yetişkin kendine bireysel gelişim eğitimleri ve çaba ile verebilir, bunları farkındalığıyla telafi edebilir.
Farkındalığın arttığı özgüvenli nesillere doğru sevgiyle.
