Gece memeden kesmek bebeğin daha iyi uyumasını sağlar mı? Pek çok insan buna inanır. Davranış teorisine dayanarak uyku konusunda tavsiyelerde bulunanlar ebeveynlerin gece süt vererek “bebeği ödüllendirmemesi” gerektiğini öne sürmektedir. Bebeğin süt yüzünden uyandığını ima ederler. Bu saf ve dar bir bakış açısıdır. Daha evvel de gördüğümüz gibi, bebeklerin gece pek çok defa uyanması normaldir. Aslında, çoklu uyku döngüleri bunun tam tersini gerektirdiği için, “deliksiz uyumaları” mümkün değildir. Tıpkı yetişkinler gibi, bebeklerin de geceleri pek çok defa uyanması biyolojik bir olgudur. Burada asıl mesele, bebeğin ebeveyninin müdahalesi olmadan yeni bir uyku döngüsüne girip giremediğidir.
Bebekler geceleri süt istedikleri için uyanmazlar, bir uyku döngüsünü tamamladıkları için uyanırlar. Bu döngünün sonunda daha uyanık hale geldikleri zaman acıktıklarını veya susadıklarını hissedebilir ve beslenmek için ağlayabilirler. Bu midelerinin küçük ve özellikle tek besin kaynaklarının süt olduğu ilk aylarda yaygındır. Bebekler büyüyüp bir yaşlarına yaklaştıkça beslenme ihtiyacı duymadan uyku döngüleri arasında geçiş yapmaları daha olası hale gelir. Gece beslemesi yüzünden bebeklerin uyandığı varsayımının saflığı, bebeklerin bazen uyku döngüleri arasında geçiş yapmak için neden ebeveynlerinin yardımına ihtiyaç duyduğunu gerçekten bilmediğimizde yatmaktadır.
Ağlayarak ebeveynlerini çağıran bütün bebekler aç değildir. Aslında aç olanların oranı, bebeğin ilk yılının ikinci yarısında muhtemelen pek çok insanın düşündüğünden daha düşüktür. Gerçek şu ki, süt verme bebekler için sırf beslenmeden daha fazlasıdır. Emzirmek inanılmaz ölçüde rahatlatıcıdır ve en huysuz bebekleri bile sakinleştirebilir. Gece beslemesi, diş çıkartırken yaşadıkları ağrıyı geçirmenin bir yolu olarak kullanılabilir. Gece beslemesi gündüz bulunmayan veya meşgul olan bir anneyle yeniden bağlantı kurmanın bir yolu olarak kullanılabilir. Bebekler gece beslemesini, özellikle ayrılık kaygısı ve gelişim sıçramaları dönemlerinde kendilerini güvende hissetmenin bir yolu olarak kullanabilirler. Bunların hiçbirinin açlıkla bir ilgisi yoktur fakat çözüm aynıdır: besleme. Eğer gece beslemesini keserseniz açlıkla ilgili olmayan bu ihtiyaçları ortadan kaldırmazsınız. Bu ihtiyaçlar olduğu gibi kalır, onları karşılamanın en hızlı ve kolay yolu da ortadan kalkmış olur.
Gece beslemesi kötü bir alışkanlık değildir. Gece beslemesi bir bebeği geceleri daha fazla uyanmaya teşvik etmez. Gece beslemesi uykusuz gecelerin nedeni değildir. Memeye yakın uyumak bir bebeği daha sık uyanmaya teşvik etmez. Uykusuz gecelerin nedeni bebek gibi uyuyan bebeklerdir; gece beslemesi sadece bir yardımcıdır. Bebeğin gece uyanmasına verilecek “yanıtın” gece beslemelerine son vermek olduğuna inanmak bunu önerenlerin cehaletini göstermektedir. Önceki bölümde emzirmenin hem annede hem bebekte nasıl gece uykusunu teşvik edebildiğini gördük. Pek çok durumda bu gece uyanmanın nedeni değil, çözümüdür.
Peki, bebekler gün içinde, özellikle katı gıdalarla daha çok beslenirlerse ne olur? Yine, gece sütten kesmek gibi bu da çok yaygın bir şekilde tavsiye edilir. Ebeveynlere bebeklerini gün içinde hem sütle hem de katı gıdalarla olabildiğince çok “doyurmaları” tavsiye edilir. Buradaki varsayım bebeğin gün içinde ne kadar yerse gece kendini o kadar doymuş hissedeceği ve uyanma olasılığının düşeceğidir. Ebeveynlere sık sık genellikle bebeğin beslenmesine katı gıdaları normal olan ve önerilen altı aydan daha önce dahil etmeleri önerilir. Yine bu öneri de gece uyanmalarının nedeninin her zaman açlık olduğu inancından kaynaklanmaktadır. Bebekleri tıka basa doyurunca gece iyi uyuyacakları varsayılır. Bu yanlış ayrıca bebeklerin ihtiyaçlarını, fizyolojisini çok az anlayan bir varsayımdır.
Gece beslemesi, katı gıdalar ve bebeklerin uyanması arasındaki bağ, yakın tarihli bir araştırmanın1 incelenme konusu oldu. Araştırmacılar, 6 ile 12 aylık 700’den fazla bebeğin uyku modelini inceledi. Annelerden bebeklerinin gece uyanmaları ve beslenmeleri hakkında olduğu kadar, gündüz hem süt hem katı gıda tüketimlerini de ayrıntılı olarak bildirmeleri istendi. Sonuçlar altı ile on iki aylık bebeklerin yaklaşık yüzde 79’unun hâlâ geceleri düzenli olarak uyandığını ve yüzde 61’inin gece en az bir defa sütle beslendiğini ortaya koydu. Emzirilen bebeklerle hazır mamayla beslenen bebekler arasında gece uyanmaları ve beslenmeleri açısından bir fark yoktu. Ancak bu araştırmanın en ilginç sonucu gün içinde daha fazla katı gıda ve süt tüketen bebeklerin gün içinde daha az katı gıda ve süt tüketenler kadar geceleri beslenmedikleriydi. İlk bakışta bu “gün içinde iyice doyurmak” tavsiyesini destekliyor gibi görünüyor. Gel gelelim aynı araştırma, gün içinde çok beslenen bebekler gece o kadar çok beslenmese de gece beslenenler kadar çok uyandıklarını gösterdi. Bir başka deyişle, gece beslemenin gece uyanmaları üstünde hiçbir etkisi yoktu. Onun için, yaygın görüşün aksine, gece sütten kesmenin gece uykusunu daha iyi hale getirmediğini artık biliyoruz. Aynı zamanda bu araştırma, hazır mamayla beslenen bebeklerin emzirilen bebeklerden daha iyi uyuduğuna dönük başka bir inancı daha çürütmüştür.
Katı gıdaları vermenin bebeğin uykusu üstündeki etkisini inceleyen sonraki araştırmalar2,3 bu bulguları pekiştirmiştir. Her iki araştırma da sütten kesilerek katı gıdaya geçen ve yatmadan önce beslenenler ile sadece sütle beslenen veya yatma zamanına yakın hiçbir katı gıda almayan bebekler arasında gece uyanma bağlamında herhangi bir fark bulunmamıştır. Bebekler uyanırlar, çünkü bebektirler. Bebekler gece beslendikleri için uyanmazlar. Bebekleri düzenli olarak uyanmaya sevk eden bir meme veya biberon vaadi değildir.
Bebekler doğal olarak gece sütten kesilirler mi?
Bazı ebeveynler eğer bebeklerini gece sütten kesmezlerse geceleri hep daha çok yiyeceğinden korkar. Bebeklerin gece beslenme ihtiyacının, hem fiziksel hem psikolojik açıdan, doğal olarak son bulduğu doğru olsa da yeni ebeveynlere o gün çok uzak görünebilir. Bebekler ilk yıllarının ikinci yarısına doğru geceleri her zamankinden daha çok besleniyor gibi görünebilirler ve ebeveynler umutlarını kaybetmeye başlar. Fakat eğer daha büyük bebeklerin geçirdiği gelişimsel değişiklikleri düşünürsek, sık beslenmeyi istemelerinin nedenleri anlaşılabilir. Bu değişimlerin en önemlisi belki de ayrılık kaygısının başlamasıdır.
Ayrılık kaygısı genellikle bebekleri sekiz ile dokuz aylıkken etkilemeye başlar ve bu onlar için korkutucu bir zaman olabilir. Bu dönemde, onları bırakabileceğinizi anlarlar fakat ne zaman geri döneceğinizi veya geri dönüp dönmeyeceğinizi bilmezler. Sürekli hissedilen bu terk edilme kaygısı size her zamankinden daha fazla ihtiyaç duymalarına yol açar. Bu derin duygusal ihtiyaç genellikle onları doğdukları günden beri rahatlatmış olan bir şeyle karşılanır: sütle beslenme. Bebek duygusal olarak geliştikçe başka rahatlama vasıtaları yardımcı olabilir ve gece beslenme ihtiyacı doğal olarak kaybolur. 12 ile 24 ay arasındaki dönemde gece beslemelerinde, tamamen bebeğin isteğiyle ve ebeveynlerin gece sütten kesmeye teşvik etmesine gerek kalmadan büyük bir düşüş görülür.
Ya gece sütten kesmek isterseniz?
Bilim, bebeklerin katı gıdalara başladıktan veya gece sütten kesildikten sonra daha iyi uyumadığını gösterse de pek çok anne, belki böylece geceleri bir başkası yardım edebileceği veya bazen sadece anneliğin fiziksel taleplerinden bunaldıkları için, gece beslemesini azaltmanın veya kesmenin zamanının geldiğine karar verir.
Gece sütten kesme kararı hafife alınacak bir karar değildir. Bu süreç bütün aile mensupları için stresli olabilir ve bazı durumlarda geceleri kolaylaştırmak yerine daha da zorlaştırabilir. Bebeğin daha iyi uyuyacağının bir garantisi yoktur; bazen daha az uyurlar ve ebeveynlerin elinde bebeği sakinleştirecek alternatif bir yol kalmaz. Bütün artıları ve eksileri göz önüne alarak bilgiye dayalı bir seçim yapmak önemlidir. Bu özellikle kötü geçen bir geceden sonra verilecek bir karar değildir. Gece sütten kesmeye karar vermeden evvel kendinize sormanız gereken dört önemli soru vardır.
- Neden gece sütten kesmek istiyorsunuz?
Yanıtınız ister arkadaşların ister ailenin veya uzmanların görüşlerine ve tavsiyelerine dayanıyorsa, o zaman kesinlikle sütten kesmemelisiniz. Ne zaman gece sütten kesebileceğine karar verebilecek tek kişi –bebeğinizden başka- sizsiniz. Başka kimse ailenizdeki koşulları ve ilişkileri bilmez. Ebeveynlere gece sütten kesme konusunda verilen tavsiyelerin çoğu kişisel görüştür, kanıtlara dayanmaz ve doğru değildir. Bu kararın asla başkasının değil, sizin arzunuzdan doğması gerekir.
- Bitkin düştüğünüz için mi gece sütten
kesmek istiyorsunuz?
Eğer bu sorunun yanıtı “evet” ise, bu gece sütten kesmeniz için doğru zaman değildir. Gece sütten kesmek bebeğinizin geceleri size daha az değil, daha çok ihtiyaç duyması anlamına gelebilir. Ona bir memenizi veya bir biberon uzatamadan muhtemelen bebeğinizi tekrar uyutmanız zor olacaktır. Büyük ihtimalle yataktan kalkmak zorunda kalacaksınız ve çok daha fazla yorulacaksınız. Gece sütten kesmek hem duygusal hem fiziksel olarak zor iştir. Bitkinliğiniz konusunda size yardımcı olacak başka bir yere bakmak daha iyi bir çözüm olacaktır. Kendi üstünüzde çalışmaya ve kendi ihtiyaçlarınızı karşılamaya biraz zaman ayırın. Bu ihtiyaçlarınızı karşılamak gece beslemesi olmadan bebeğinizin ihtiyaçlarını karşılamaktan çok daha kolaydır.
- İşe geri döndüğünüz için mi gece sütten
kesmek istiyorsunuz?
Bu durum gece sütten kesmenin çok yaygın bir tetikleyicisidir. Pek çok ebeveyn haklı olarak eğer gece daha çok uyurlarsa geri döndükleri zaman işleriyle daha iyi baş edeceklerine inanırlar. Pek çok ebeveyn gece sütten keserlerse daha iyi uyuyacaklarına inanırlar. Ancak araştırmalar bunu doğrulamıyor. Gece sütten kesme ve işe geri dönmek bebeğin, “tersine çevrim” denilen bir durum nedeniyle, uykusunun azalmasına bile yol açabilir. Tersine çevrim bir ayrılık döneminden sonra bebeğin, büyük ölçüde beslenme yoluyla sizinle yeniden ilişki kurma ihtiyacını tanımlamaktadır. Geceleri bebeğe yakın olarak ve onu besleyerek yeniden ilişki kurmasına izin vermek, gün içinde sizden ayrı olduğu için hissedebileceği ayrılık duygusunu gidermeye yardımcı olabilir. Bu da çoğunlukla uykusunda ortaya çıkabilecek herhangi bir bozukluğu düzeltecektir. Gece sütten kesme ve işe geri dönme genellikle bebeğin normalden daha fazla uyanmasına ve ebeveynin onu sakinleştirmenin kolay bir yolunu bulamamasına yol açar. Emziren anneler işe döndükleri zaman gece beslemeleri emzirmeye devam etmelerini sağlamanın önemli bir yoludur.
- Başka bir bebek istediğiniz için mi
gece sütten kesmek istiyorsunuz?
Gece beslemeleri genellikle bir başka bebek yapmanın önünde bir engel olarak görülür. Pek çok durumda gece sütten kesme kararı gebe kalma arzusundan kaynaklanır. Eğer doğurganlığınızın geri dönmesini istiyorsanız art arda emzirmemeniz gereken saatlerin belli bir sayısı yoktur. Bu, kadından kadına değişir. Bazıları hem gece hem gündüz emzirirken tam doğurganlıklarını kazanırken, bazıları da bütün emzirme süreci sona erene kadar doğurganlıklarını tam olarak geri kazanamazlar. Bazı durumlarda besleme (ve emzirme) süresini kısaltmak veya besleme aralarını açmak yardımcı olabilir ama bazı durumlarda bebek hem gündüz hem gece sütten kesilene kadar hamile kalınmaz. Hamile kalmak için özellikle gece sütten kesmek gerekmez. Pek çok durumda gün içinde beslemeyi azaltırken geceleri normal beslemeye devam etmek doğurganlığın geri dönmesini sağlayabilir. Bu, genellikle bebekler yeni yeni yürümeye başladıkça, gün içinde fazla beslenmeyecek kadar meşgul ve dikkatleri dağınık olduğu zaman ortaya çıkan bir modeldir. Burada sorulacak en önemli soru, tekrar gebe kalmak için acele etmenin bir nedeni olup olmadığı veya bir altı ay daha bekleyip bekleyemeyeceğinizdir. Altı ay sizin hayatınızda uzun bir süre değildir fakat bebeğiniz için bir sonsuzluktur. Bu altı ay onun ihtiyaçlarını karşılamak bağlamında çok yararlı olabilir, oysa siz ihtiyaçlarınızı sadece kısa bir süre ertelemiş olursunuz.
İdeal olan, ebeveynin gece sütünü bebek için o sırada başkaca bir stres olmadığı bir zamanda kesmesidir. Bu şu dönemleri göz önüne almak veya bunlardan kaçınmak anlamına gelir:
- Diş çıkartma
- Ayrılık kaygısı
- Kreşe başlama
- Bir hastalık sonrası
- Tatilden hemen önce ve hemen sonra
- Emeklemeyi öğrenmek gibi büyük fiziksel gelişmeler
Gece nasıl sütten kesilir?
Gece sütten kesmenin her aile için geçerli evrensel bir yolu yoktur. Aslında “en iyi” gece sütten kesme metodu kendi ailenizi düşünerek tasarladığınız yöntemdir. Bazı aileler gece beslemesi kesildiği zaman sürekli bir fiziksel rahatlatma sağlamak için bebeği kendi yataklarına almaya karar verebilirler. Bazı aileler de bebek tam süt kaynağının yanında uyuduğu zaman ortaya çıkabilecek karmaşayı azaltmak için gece sütünü bebeğin kendi uyku ortamında kesmeye karar verebilir. Bazı ailelerde anne başka bir odada uyurken, süt vermek yerine biraz rahatlatmak amacıyla baba bebeğe sarılır. Bazı aileler, süt kesmenin uzun bir sürece yayılmasına kıyasla bebeğin yaşayacağı stresi azaltacağını düşünerek sütten hızlı bir şekilde keser. Bazıları da yavaş ama kesin bir yöntem tercih ederek gece beslemelerini birkaç hafta hatta birkaç ay içinde kademeli olarak azaltır. Bu karar mevcut uyku düzenlemeleri, aile evinde kimin bulunduğu ve zaman konusundaki baskılar da dâhil olmak üzere pek çok faktöre bağlıdır.
Ancak önemli olan bebeğin onu rahatlatacak hiçbir şey olmadan bırakılmamasıdır. Eğer “geceleri bebekleri sakinleştiren şeyler” başlıklı bir çember grafik yaparsanız, geceleri bebeklerini en düzenli şekilde besleyen ebeveynler için bu grafik şuna benzer:
Gece sütten kesmenin amacı, gece beslemelerinin sağladığı rahatlamanın yüzdesini, bebeği sakinleştirmenin başka yollarını kullanarak, yavaş yavaş azaltmaktır. O zaman bu grafik şöyle bir şeye benzer:
Gece beslemelerini azaltma veya aralarını açma süreci gerçekten buna başlamadan, bebeğin tek rahatlık kaynağını –gece beslemelerini- elinden almadan evvel bu “diğer şeyleri” uygulamak önemlidir. Bu “diğer şeylerin” bebeğin sadece onlara bel bağlayarak rahatlamaya başlayabilmesi için gece sütten kesilmeden önce birkaç hafta uygulanması gerekir. Bu “diğer şeyler” şunları içerebilir:
- Bir battaniye veya yumuşak bir oyuncak
- Rahatlatıcı bir müzik veya ses
- Bir koku, özelikle bebeğin anneyle ilişkilendirdiği bir koku
- Sürekli ve rahatlatıcı bir yatma rutini
- Babayla kucaklaşma
- Uyumaya yardımcı, özel bir gece ışığı
- Rahatlatıcı sözler
- Bir fincan veya biberonda su (susaması olasılığına karşı)
Burada amaç, gecenin yarısında bebeğin normalde beslenmeye ihtiyaç duyduğu bir zamanda bu “diğer şeylere” kolayca ulaşılabilmesidir.
