Emzirmeyi Başarmak ve Önündeki Engeller
Birçok insan emzirme yeteneğinin (ya da emzirememenin) rastlantısal olduğuna inanıyor; şanslıysanız sorun yaşamıyorsunuz ama çoğu kadının şansı yaver gitmiyor. Yıllar içinde kadınların emzirememelerine dair öyle çok neden duydum ki; açık renk saç, kızıl saç, solgun ve hassas cilt, acı eşiğinin düşüklüğü, çok düz/büyük/sivri/sarkık meme uçları, yanlış beslenme ya da iyi kalitede süt üretememe bunlardan bazıları.
Aslında emzirme oldukça sağlam bir bilimdir. İnsan vücudu her zaman öngörülebilir olmadığından elbette her zaman değişkenler olsa da, ağrısız etkili süt transferini gerçekleştiren mekanizma tamamıyla bilinmektedir.
Aynı şekilde hem doğumda hem de hemen doğumun ardından yaşananların emzirme sürecinin ne kadar kolay olup olmayacağını belirleyebildiğini de biliyoruz. Uzun süren doğum sancıları, çok hızlı doğumlar, destekli doğumlar, sezaryen, ya da çok hızlı ıkınma süreci bile bebeklerin ilk birkaç gün ya da hafta kaskatı kesilmesine, çabuk ağlamasına ya da uykulu olmasına neden olup bazen de emzirmeyi zorlaştırabilir.
Emzirme bağının kurulmasına ket vurduğu ya da yardım ettiği ortaya koyulan bazı anahtar faktörler var. Tıbbi gerekliliklerden ötürü bazen aşağıda belirtilen risk faktörlerinden biri ya da birkaçı kaçınılmaz ya da ulaşılamaz olabilir; ancak bu emzirmenin başarılı olmayacağı anlamına gelmez. Bazı bebekler memeyi kolayca alırken bazılarının biraz daha zamana ihtiyacı olduğunu bilmek ebeveynler için rahatlatıcı olabilir.
- Risk faktörü: Anne ve bebeğin birbirlerinden erken ayrılması
Anne ve bebeği doğumdan sonra olabildiğince bir arada tutmak, en iyi şekilde başlangıç yapmaya yardım eder. Sağlıklı, miadında doğmuş normal bir bebek emzirme refleks ve içgüdüleriyle dünyaya gelir ve doğumdan yaklaşık 15-20 dakika sonra kendiliğinden aranmaya ve emmeye başlayacaktır. Ardından yavaş yavaş göğse doğru hareket edecek, kendi ellerinin ve annesinin vücudunun kokusu ve tadı, çoğunlukla “memeye emekleme” olarak adlandırılan yolculuğunda ona yardım edecektir. Bazı bebekler oldukça hızlı bir şekilde memeye emeklerken, bu sürecin yaklaşık bir saat ya da daha fazla olması da – rahat vajinal doğumdan sonra bile – normaldir.
Araştırmalardan elden edilen sonuçlara göre anne ve bebeğin bu süreç esnasında rahatsız edilmeleri, ilk emzirme için annesinin memesine geri dönen bebeğin daha “az organize” olmasına neden olabilir. Bu da bebeğin göğsü bulmak ve başarılı bir şekilde kavramak için koordine olma zorluğu çekebileceği anlamına gelir. Anne ameliyattan yeni çıkmış ya da başka bir tıbbi bakıma ihtiyaç duyuyorsa, anne hazır olana kadar bebeği diğer ebeveyne ya da bir aile bireyine veya aile dostuna ten teması kuracak şekilde vermek yapılabilecek en iyi şeydir.
Bebeğin tartılması, hızlıca giydirilmesi, bazen de annenin memesini bulmasını kolaylaştıran kokularının kaybolmasına neden olan yıkanması gibi rutin süreçler yüzünden bebekle annenin ayrılması olağandır. Sezaryenle doğum yapan anneler çoğu zaman bize ameliyathaneden döndüklerinde bebeklerini giyinik bulmak istemediklerini söyler; bebekleriyle ten teması içinde olmaya ve yeni doğanlarını “tanımak” için – ister doğumdan hemen sonra ister saatler sonra olsun –zamana ihtiyaçları vardır. Ebeveynler sağlık personelinden herhangi bir rutin prosedürü başlatmadan beklemelerini isteyip isteyemeyeceklerini bilmelidirler.
- Koruma faktörü: Mümkün olan her yerde bebeğin emzirmeyi başlatmasına izin verin
Yukarıda sözünü ettiğimiz gibi, bebekler emzirilmeye başlamadan memeyi arama ve annenin yüzüne bakmayı da içeren bir dizi davranış sergilerler. “Memeye emeklemenin” ardından yalama, emme ve uyuklama gelir. Araştırmalara göre bebeğin tüm bu süreçlerden geçmesine izin vermek erken öz-düzenlemenin en iyi şekilde gerçekleşmesini sağlar: Başka bir deyişle iyi bir emzirme için en iyi koşullar yaratılır.
Anne rahat bir şekilde bebeği göğsüne alarak yaslandığında (tıbbi bir gereklilik olmadıkça 45 derecelik açıyla bebeğini kolayca görebileceği bir pozisyon, uzanmaktan daha iyidir) bebek bacaklarını anneye dayayabilir. Bebekler ikinci aylarına kadar devam eden yürüme ya da adım atma refleksiyle doğarlar; bebeğin ayakları herhangi bir yüzeye değdiğinde önce bir ayağını sonra da diğerini (sanki yürür gibi) kaldıracaktır. Anne bebeğini bu pozisyonda omuzları kendisine dayalı, doğal bir biçimde tuttuğunda bebek memeye doğru eğilmeye başlayacaktır. Bebek görme, koklama ve tatma duyularını birleştirerek hareket eder; annenin amniyotik sıvı kokan göğüsleri yolunu bulmasına yardım eder ve gebelikte koyulaşan meme uçları da görsel bir ipucu sağlar. Bebek daha sonra genellikle elliyle annenin meme başını kavrar ve sonra ağzına getirir.
- Risk faktörü: Uyku ilaçları,özellikle de doğum yaklaştığında
Pethidine ve meptid gibi ağrı kesicilerin plasentadan geçerek bu ilaçların verilmesinin ardından doğan bebekler başta olmak üzere, bebeklerin uykulu ve koordinasyon eksikliği içinde olmalarına neden olduğu ortaya koyulmuştur. Birçok ebe, bu ilaçların doğuma hâlâ uzun bir süre varken, doğum sancıları sırasında, annenin uyumasına yardım etmek için kullanılmalarının daha doğru olacağını belirtiyor.
- Koruma faktörü: Biberon başlığı kullanmaktan kaçının
Biberondan süt içmek ağzın, dudak ve dilin daha farklı biçimde hareket etmesini gerektirir; bu nedenle bazıları, aynı anda hem biberondan süt içmeyi hem de emzirmeyi öğrenmeye çalışmayı hiçbir deneyiminiz olmadığı halde, bir yemekte çatal, diğerinde bıçak, bir diğerinde yemek çubuğu kullanmaya benzetir. Buna yeni doğanların gelişmemiş bilişsel beceri ve refleksleriyle içgüdüsel davranışlarını eklediğinizde, bazı bebeklerin biberondan süt içerken kullanabileceği bazı tekniklerin annelerini emerken sorun yaratabileceğini görebiliriz.
- Risk faktörü: Bebeğin göğsü kavrayamaması ya da emmemesi ve bunun süt üretimindeki etkisi
Bunun nedenleri prematüre doğum, yakalanılan bir hastalık, zor geçen doğum ya da bebeğin memeyi yakalayacak şekilde dilini uzatmasına engel olan dil bağı sorunu olabilir.
- Koruma faktörü: Süt sağmak
Bebek göğsü kavrayamıyor ya da ağız sütünü etkili bir şekilde ememiyorsa emzirmek isteyen annelerin doğumun hemen ardından sütlerini sağmaya teşvik edilmeleri gerekir. Bebek doğmadan önce elle süt sağma tekniklerinin ve farklı meme pompası seçeneklerinin öğrenilip araştırılması, bebek doğduktan sonra ek süte ihtiyacınız olduğunda işinize yarayabilir.
- Risk faktörü: İstenmediği halde dışarıdan emzirme müdahalesi
Bebeğin memeyi kavramasına yardım etmek adına hiç kimse annenin göğsünü tutmamalı ya da bebeğin başını memeye doğru itmemelidir. Annenin açık onayı olmadan kimse anneye, göğsüne ya da bebeğe dokunmayı aklından bile geçirmemelidir. Karşılaşılabilecek durumların büyük çoğunluğunda anneye dokunmadan yardım edilebilir. Bunun altını çizmenin gerçekten çok önemli olduğunu düşünüyorum; çünkü bazı anneler kendilerine dokunulması fikrinden rahatsız olduklarından destek istemekte gecikebilirler.
Bebeğin başının memeye doğru itilmesi, olumsuz bir tepkiye neden olup bebeğin direnerek başını geriye atmasıyla sonuçlanabilir. Aynı şekilde bebek, emzirilirken başına herhangi bir temas olduğunda irkilebilir, özellikle de doğumdan sonra bebekte tutulma ya da ağrı varsa. Mesela başınızı yemek tabağına itmem hoşunuza gider miydi?
Ebeveynlere yüzde 100 onaylamadıkları her türlü hareketi durdurabilecek güven kazandırılmalıdır. Koşullar gerektirdiğinde basit bir “durun” sözcüğüyle duruma son verebilir, fiziksel engel gerekliyse sözlü ifadeyi elinizle işaret ederek tamamlayabilirsiniz. Ebeveynler ardından kişinin ne yaptığı ve neden yaptığı konusunda bilgilendirilmek isteyebilir ya da fiziksel teması tamamıyla reddedebilirler.
