İlişkiyi temelden değiştirmek için karşınızdaki insanı baştan yaratmanız gerekmediğini akıldan çıkarmayın. Siz sadece kendi sessiz anlaşmalarınızın size getirdiği koşul ve kısıtlamaları görüp tanımakla başlayabilirsiniz.
Bu yaklaşım sessiz anlaşmalarınızı tanıyıp altlarında yatan yalanları – bunlar temeldeki korku ve arzuları da içine alabilir- keşfetmenizi sağlayacak dört eleman ya da aşama içeriyor. Bu elemanlar sürecin başlangıcı için bir çerçeve sunmakta. Biz dördünün de ele alınması gerektiğine inanıyoruz ama hangi sırayla yaklaşacağınız değişebilir. Sessiz anlaşmalarınız üzerinde çalışmak için gereken değerleriniz yerli yerinde olabilir fakat lütfen başlamadan önce sessiz anlaşma partnerinizle kullandığınız dilin değişmesi gerektiğini bilin. Aşağıda, sessiz anlaşmalarınızı değiştirirken üzerinizden geçeceğiniz dört aşamayı –ele almanız gereken dört elemanı- göreceksiniz.
İlk Aşama: Temel Değerler Olan Empati, Güven ve Saygıdan Yararlanmak
Birbirimizden ne kadar farklı olursak olalım, güven ve saygı her sağlıklı ilişkinin özüdür. Bu sürece diğerine saygı ve iyi niyetine güven ile adım atarsanız harika bir başlangıç yapmış olursunuz. Yapılması gereken işin birer parçası ve eşit güç sahibi olduğunuzu anlamak bu sürecin etkin bir şekilde ilerlemesini sağlayan bir karşılıklılık yaratacaktır. Sorunları çözmeye geldiniz, o halde en iyi yanınızı işe koşmaya akdedin. İlişkilerinizdeki karşılıklılık ilkesinin bir kez ayırtına vardıktan sonra siz ve değer verdiklerinizin nerede ters düştüğünü görecek donanıma sahip olacak ve meseleleri birlikte ve yargılayıp suçlamadan ele almaya daha açık hale geleceksiniz. Bu farkındalık rahatlayıp ilişkilerinizde aradığınızı bulmanıza yardımcı olacak.
NASIL YAPMALI?
Baş başa olacağınız, rahatsız edilmeyeceğiniz bir ortamda ikiniz için de uygun bir zaman kararlaştırın.
Ele aldığınız işyerinde bir sessiz anlaşma ise konuşmalarınızı gizli tutun.
Karşılıklı kabul edilir ve sürdürülebilir çözümler bulma becerinizi baltalayacak dedikodudan uzak durun.
Mahrem sessiz anlaşmaları araştırırken başkalarına bundan söz etme eğilimi ortaya çıkabilir. Süreci korumak ve olabilecek en büyük saygıyı göstermek için tartışmayı kendinizle muhatabınız arasında tutmak için elinizden geleni yapın.
Bu aşamalar apaçık görünse de bazen meseleyi ele alma telaşı ya da kaygı dolu ihtiyacıyla insanlar çoğunlukla bunları gözetmez. Fakat çabalarınızın gerçekten verimli olması için işe olabilecek en iyi iletişimin temelini atmakla başlayın. Bu, ihtiyaç, dilek ve beklentilerinizi ortaya koyarken karşınızdakilere de açık olmanız anlamına geliyor. Dırdır etmek ya da diğerinin konuya sizin gibi bakmasında direnmek (kendini haklı çıkarmaya çalışmak olarak da bilinir) bu menüde yer almamalı.
Örnek – Aile Sessiz Anlaşması
Yeni bir iş arayışıyla şehrinize geri dönen kayınbiraderiniz “geçici” olarak evinize yerleşir. Altı ay sonra hâlâ bir işi olmadığı gibi iş aradığına ya da başka yere taşınacağına dair bir belirti de yoktur. Eşiniz bir şey demez ama size yetmiştir. Evinizin mahremiyetini geri ister, kocanızın erkek kardeşine gitme vaktinin geldiğini söylemesini beklersiniz. Kocanız ufukta sağlam bir fırsat belirene dek kardeşine evden ayrılmasını söylemek istemez ama kardeşinin gereğinden fazla kaldığını da kabul eder.
Bir gece eve rahatlama isteğiyle yorgun argın geldiğinizde kayınbiraderinizi televizyon karşında elinde bira, atıştırmalıklar ve en son flörtüyle kanepeye sere serpe uzanmış bulursunuz. Tepeniz ona, daha da fazla, sizi kardeşine tercih etmediği için kocanıza adamakıllı atar. Ciddi bir konuşmanın vakti gelmiştir ve bunu da kocanızla birbirinize kulak vereceğiniz şekilde yönetmek önemlidir.
Eşlerin kardeşleriyle ilgili meseleler hassastır ve dikkatle ele alınmazsa ilişkiye zarar verme olasılıkları vardır. Dolayısıyla kocanızı başka bir odaya çağırıp parlamak, tartışmak ve ültimatom vermek yerine durumu görüşebileceğiniz bir zaman ayarlayın. Akşam yemeğinden sonra sizinle bir yürüyüşe çıkmasını, arabayla gittiğiniz bir yere sizinle gelmesini veya sokağınızdaki kafede birlikte bir kahve içmek isteyebilirsiniz.
Suç mahallinden uzakta her ikiniz de daha sakin konuşacaksınızdır. Evin dışında konuşmayı sansür etmeniz de gerekmeyecektir.
NEDEN BÖYLE YAPMALI?
Bir zaman kararlaştırmak ikinize de sessiz anlaşmalarınızı görüp paylaşmaya zihinsel ve duygusal olarak hazırlanma fırsatı verecektir. Olayın sıcağında patlamazsanız konuya daha odaklanmış yaklaşabilirsiniz. Yalnızca bu konuyu değil, ilişkinizin başka yönlerini de etkileyen sessiz anlaşmaları ortaya çıkarmaya çalıştığınızı aklınızdan uzaklaştırmayın. Hayal kırıklığı ve kızgınlığınızı belli etmenizde sorun olmasa da konuşmadan önce serbest iletişime zemin hazırlayın.
KONUYU AÇICILAR
İkinizin meseleleri birlikte ele almanız gerektiğini gösteren bir dil kullanmalısınız. Sessiz anlaşmanız özünde kendinizle aranızda olsa da başkalarının bundan nasıl etkilenip onun tarafı halinde geldiğini görebilirsiniz. Kaygılarınızı nasıl iletebileceğinize dair birkaç örnek:
Seninle bir problemi paylaşıyoruz. İkimiz de bunun böylece uzayıp gitmesine izin verdik. Umarım meseleyi birlikte çözebiliriz.
Seni ne kadar sevip saydığımı, önem verip güvendiğimi ve problemimiz yokmuş gibi davranmamızı istemediğimi biliyorsun.
Hafta sonu uzaklaşmaya, suçlamadan, suçlanmadan konuyu nasıl ele alabileceğimize bakacak kadar kendimi toparlamaya ihtiyacım var.
Bu sorunu birlikte çözme biçimimizi etkileyen, üzerinde durmadığımız meseleler olmasından kaygılanıyorum.
Bundan söz etmek benim için zor ama biz bir aileyiz ve söylememiz gerekeni söylemede birbirimize yardımcı olabileceğimizi umuyorum.
İkinci Aşama: Kişisel Geçmişiniz ve İçgörünüzden Yararlanmak
Bu aşamada aile, topluluk ve diğerleriyle önceki etkileşiminizin sizin kendinize ilişkin hislerinizi nasıl biçimlendirip sessiz anlaşmalarınız altında yatan sırları ortaya çıkardığı anlayışı üzerinde çalışırsınız. Bu aşamada:Size artık hizmet etmez olmuş eski kural, sitem ya da ikinci el inançları bir yana atabilirsiniz.
Başkalarının kafanızda “yer tutmasına” geçit vermeyin. Yaptığınız tercihler size ait olmalı. Geçmişinize dair keşfettiklerinizin bugün verdiğiniz karşılıklarla ilintisini kurmaya çalışın.
Bu bilgiden sessiz anlaşmalarınızı dile getirmede yardımcınız olacak şekilde yararlanın.
NASIL YAPMALI?
Örnek – Aile Sessiz Anlaşması
İstenmeyen misafir konusundaki mücadelenize dönelim. İkinizin, altta yatan ve tepkilerinizi etkileyebilen inanç ve deneyimlerinizi incelemeniz gerekecektir. Bunu kolaylaştırıcı bir yaklaşım geliştirdik (bkz. 9. Bölüm). Bu yaklaşım, şu anda ilişkinizde engel oluşturan eski düşünce ve kuralları ortaya çıkarmanızı sağlayacak bir dizi soru ve tamamlanacak ifade içeriyor. Sözgelimi örneğimizdeki kadın olarak bu alıştırma sırasında çocukluğunuzda ziyarete gelen akrabalar tarafından yerinizden edilmenin yol açtığı incinmelerin kayınbiraderinizin uzayan kalışına tepkinizi yoğunlaştırdığını keşfedebilirsiniz. Egzersizi kocanız da yapar ve belki o da kardeşleri arasındaki “sorumlunun” kendisi oluşunun “Yeter artık” deme zamanı geldiğini görmesinin önüne geçtiğini fark eder.
NEDEN BÖYLE YAPMALI?
Durumu eşinizin bakış açısından gördüğünüzde ve onun geçmişinin güncel denklem üzerindeki etkisini hesaba kattığınızda birbirinizle daha açık görüşlü, empatik ve destekleyici bir şekilde iletişim kurmanız olasıdır. Kendinizi daha fazla ekip olarak hissedersiniz.
Üçüncü Aşama:
Yeniden Çerçeveleme – İş Gören Yeni Bir Anlaşma Oluşturmak
Bu aşamada sessiz anlaşmanızı gözden geçirip değiştirmeyi düşünmeye hazırsınızdır. ‹lişkide en fazla rahatsızlık yaratan sessiz anlaşmayı ele alın. Onu yeniden çerçevelemek için anlaşmanın oluşumunu sağlamış saklı meseleleri teşhis etmeniz gerekecek.
NASIL YAPMALI?
Örnek – Aile Sessiz Anlaşması
Alıştırmalarımızı yapıp geçmiş inanç, varsayım ve beklentileri ortaya çıkardıktan sonra eşinizle aranızda geçen şöyle bir konuşma hayal edin:
SİZ:
Ben her zaman kişinin eş ve çocuklarının başkalarından önce gelmesi gerektiğine inandım. Büyürken bunun hiç böyle olmadığını hissettiğimden ilişkimizde böyle olmasına ihtiyaç duydum. Erkek kardeşinin burada yaşamasına karar verdiğimizde iş arayıp yıl sona ermeden taşınacağını ve senin de aynı beklenti içinde olduğunu varsayıyordum. Öyle olmadığında senden kocam ve onun kardeşi olarak başka yere taşınmasını söylemeni bekledim. Senin harekete geçmeni beklerken sesim çıkmadı çünkü senin gözünde ailenin çocuklar ve benden her zaman daha önemli olacağından korkuyordum.
KOCANIZ:
Ben de ailenin en önemli şey olduğu ve ailemde her şeyin yolunda olmasından sorumlu olduğum inancıyla büyüdüm. Her zaman da, bu dinamiğin evlendikten sonra geniş ailemi de içine almasını bekledim. Bunu anlayacağını varsaydım fakat senin beni kardeşimle senin aranda bir seçim yapmaya zorlayacağın korkusuyla konuyu açmak istemedim. Seninle ya da ailemle aramdaki yakın bağı kaybetmek istemiyorum ama durum zor çünkü kendimi hepinizden sorumlu hissediyorum. Kardeşi olarak ondan bir çözümle gelmesini ve bu doğrultuda harekete geçmesini bekledim. Bunu nasıl yaparım bilemiyorum çünkü onu kapının önüne koyma düşüncesi bana suçluluk hissettiriyor.
NEDEN BÖYLE YAPMALI?
Bu konuşma her birimizin tavır ve bakış açıları altında yatan beklentilere açılan bir pencere sunar. İkiniz de birbirinize ilişkin beklentilerinizin neden uyuşmadığını ele aldığınızda anlaşmanız hakkında farklı bir konuşma yapmanız daha kolaylaşırken anlaşmayı ortak bir hedefi olan bir takım olduğunuzu yansıtacak şekilde yeniden çerçeveleyebilirsiniz. Duygu ve düşüncelerinizi ortaya koyarken birbirinize gerçek anlamda kulak vererek kocanızın önceliği olduğunuz konusunda daha büyük güven duyabilirsiniz, o da etrafındaki onca insanın bu kadar sorumluluğunu almaya son verebilir. Bir ekip olarak bunu birlikte halledebilir, meseleyi karşıtlar olarak ele almaktansa ikinizin sorunu olarak yeniden çerçeveleyebilirsiniz. Bu birden fazla konuşma gerektirebilir.
Başkalarına ilişkin inanç ve varsayımlarınızda değişmeden kaldığınız noktalar size neyin engel olduğunu bulmada bir ipucu olabilir. Bunun ardından mevcut anlaşmaların korumaya değer yönleri olup olmadığına karar verebilirsiniz.
Aşağıdaki sorular bu tür bir değişiklik yapmaya hazır hale gelmenize yardımcı olacak. Şunlara evet karşılığı verebiliyor musunuz?
Sessiz anlaşmaya bakış biçiminizi değiştirebilir misiniz?
Sadece sizin haberdar olduğunuz bir anlatı yaratıp başkalarından da bu anlatıyla uyumlu olmasını bekleyerek ilişkilerde yaşadığınız acılara tepki gösterme döngüsünden çıkmaya hazır mısınız?
Bu anlaşmayı kimseyi suçlamayacak şekilde, insanları uzaklaştırmayan sözcükler ve davranışlarla yeniden çerçevelemeye hazır mısınız? Evetse değerlendirme ve yeniden çerçeveleme işine hazırsınız demektir.
Bunun korkularınıza karşılık verme, ihtiyaçlarınızı ortaya koyma ve başkalarıyla yeni bir diyalog oluşturma tarzınızı en verimli hale getirecek bilinçli, niyetli bir davranış değişikliği olduğunu aklınızda bulundurun. Bu süreçte yeni hisler keşfedeceksiniz.
Dördüncü Aşama: Cesaret ve İnanç Sahibi Olmak
Bu aşamada yüzeyin altındaki sessizlik ve korkuların ötesine geçme cesaretine yöneleceksiniz. Durumla gerçekte olduğu haliyle baş etmeye ve diğeriyle utanç, korku veya suçluluk olmaksızın daha derin bir düzeyde iletişim kurmaya artık hazırsınız.
NASIL YAPMALI? Örnek – Aile Sessiz Anlaşması
Sessiz anlaşmanın bunun dışında huzurlu olan bir evlilikte nasıl sorunlara yol açtığını artık açıkça görmektesiniz. Bu konuşmayı cesaret ve inanç aşamasında yapmaya karar verdiğinizde yıllar boyu oluşturduğunuz sevgi ve destek temellerine dayanacak, ikinizin de ilişkinize değer verdiğinizi, ailenin her ikiniz için de önemli olduğunu görüp kabul edeceksiniz.
Cesaretle yol aldığınızda şunları başarır hale geleceksiniz:
Sessiz anlaşmalarınızla yüzleşmenin ilişkinizi güçlendireceğine güven duymak.
Sessiz kalmak daha rahat görünse de açık bir iletişim kurmanın hakiki bir çözüme giden yol olduğuna inanmak.
Siz onları dile getirin veya getirmeyin, sessiz anlaşmalarınızın ilişkinizi etkilediğini ve onları açığa çıkarmanın bir mutluluk fırsatı olduğunu görmek.
NEDEN BÖYLE YAPMALI?
İnanç ve cesaret, zorlu açığa çıkarmalar ile çatışmanın rahatsızlığını aşmanızı sağlayacak. Sizin için işe yarayan her yolla cesaretinizi pekiştirin.
Sessiz bir anlaşmayı çözüme kavuşturma konusunda temel bilgiye artık sahip olduğunuza göre sessiz anlaşmalara zemin hazırlayan çeşitli koşulları daha derinlemesine ele alalım ve kendinizinkileri nasıl görüp tanıyacağınızı araştıralım.
